Σε τοποθέτηση του Γιώργου Λιβέρη
Ο Παναθηναϊκός για να δημιουργηθεί
Κινήθηκε σε 3 διαστάσεις: το Φίλαθλο Πνεύμα, την Αγάπη Ολίγων για το Ποδόσφαιρο και την Ομοψυχία που διέκρινε την πρώτη εκείνη δραστήρια ομάδα.
Αυτά δεν θα αρκούσαν εάν στην πορεία των πρώτων 100 ετών δεν υπήρχαν και αυτές οι ισχυρές προσωπικότητες – στυλοβάτες στην προσπάθειά του να δημιουργηθεί, να ορθοποδήσει, να ισχυροποιηθεί και τελικά να κυριαρχήσει στα Σπορ του Ελληνικού Χώρου.
Συντελεστές υπήρξαν περισσότεροι από πολλοί. Πρόεδροι αρκετοί, αλλά αυτοί που σφράγισαν την πορεία και την πρόοδό του μετρημένοι.
Σε μια προσπάθεια να είμαι όσο περισσότερο είναι δυνατόν αντικειμενικός και ανατρέχοντας στη συνολική διαδρομή του Παναθηναϊκού ξεχώρισα τους 12 επικρατέστερους. Αυτούς που «κατά κρίση αγαθού ανδρός» αλλά και με ισχυρά επιχειρήματα καταγράφει και κατατάσσει μια φίλαθλη συνείδηση.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ο σκληρός καπετάνιος
Στο υπ’ αριθμ. 2718/30-7-1979 ΦΕΚ δημοσιεύθηκε η σύσταση της ΠΑΕ Παναθηναϊκός Α.Ο. Νέος ηγέτης ο Γιώργος Βαρδινογιάννης. Ναυτικός σκληραγωγημένος στις φουρτούνες της θάλασσας και στον πετρελαϊκό «πόλεμο». Οικονομικά ισχυρότερος, πήρε εύκολα το Σύλλογο με την αρωγή της οικογένειάς του, της οποίας όλοι οι άρρενες ήσαν τακτικά μέλη του Παναθηναϊκού Α.Ο.
Η νέα σελίδα του Παναθηναϊκού αποτελούσε και νέα σελίδα για το ελληνικό Ποδόσφαιρο. Ήδη τα άλλα δυο μεγάλα Σωματεία είχαν καλύψει το μετοχικό τους κεφάλαιο, όταν στη διαμάχη των οικογενειών Βαρδινογιάννη – Γιαννακόπουλου κυριάρχησε η ισχύς της πρώτης, η προφανής θέση του Απόστολου Νικολαΐδη, αλλά και προτίμηση των 1.000 περίπου φίλων του Παναθηναϊκού, οι οποίοι ως εκφραστές του όγκου έγιναν μικρομέτοχοι. Για την εποχή εκείνη ο παραπάνω αριθμός μετόχων αποτελούσε ρεκόρ
Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης δεν δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί στον ιδιόμορφο κόσμο του Ποδοσφαίρου, όπου μετράει περισσότερο κάθε άλλη μορφή ισχύος πέραν της πνευματικής. Πολύ περισσότερο που είχε την πλήρη συμπαράσταση – στις όποιες δυσχέρειες – των Βαρδή, Θόδωρου, Κεφαλογιάννη, γενικά πλήρως του οικογενειακού Ομίλου.
Μέχρι εδώ όλα καλά για το Ποδόσφαιρο, το οποίο άλλωστε είχε στον Παναθηναϊκό αποκτήσει τη διεθνή του αίγλη κυρίως μετά το Γουέμπλεϋ. Αλλά από την καθιέρωση του επαγγελματικού πρωταθλήματος άρχισε η καθίζηση της 20άδας των άλλων αθλημάτων, τα οποία ο Παναθηναϊκός καλλιεργούσε από δεκαετιών σε επίπεδο απόλυτου πρωταθλητισμού.
Το ενδιαφέρον του Καπετάνιου, ατομικώς ή του Ομίλου γενικώς περιορίσθηκε με έμφαση στο Ποδόσφαιρο. Είναι άγνωστοι οι λόγοι. Διεσώθη μόνο το Μπάσκετ που ως ersatz, παρηγοριά ή ότι άλλο, το πήραν οι αφοί Γιαννακόπουλοι και το ανέβασαν ψηλότερα από το Ποδόσφαιρο.
Ο Καπετάνιος διοίκησε 20 χρόνια με πυγμή τον ποδοσφαιρικό Παναθηναϊκό. Είχε την ικανότητα να κρατάει τους παίκτες στη θέση τους και τα παραγοντικά ζιζάνια μακριά. Όταν χρειαζόταν ήταν ευγενής, όταν οι συνθήκες απαιτούσαν να είναι σκληρός, φόβιζε και όταν τα πράγματα ξέφευγαν από τη λογική παρίστανε τον τρελό. Όμως όλα αυτά μόνο για τον ποδοσφαιρικό Παναθηναϊκό.
Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο (παππούς) Ανδρέας Βγενόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι των Καλαβρύτων το 1899 και σχεδόν αμέσως η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Έπαιξε ποδόσφαιρο σε διάφορα ερασιτεχνικά Σωματεία μέχρι να υπηρετήσει τη θητεία του στο Π.Ν και μάλιστα στο ιστορικό αντιτορπιλικό «Σφενδόνη».
Το 1926 εξελέγη Πρόεδρος του «Εργατικού Αστέρα», ο οποίος αργότερα μετονομάσθηκε σε Αρίωνα. Το 1932 εξελέγη Πρόεδρος του Ηλυσιακού και απέκτησε πτυχίο Διαιτητού. Μάλιστα διαιτήτευσε το 1935 το παιχνίδι ΠΑΟ – ΑΕΚ 1 – 1 όπως και ένα παιχνίδι ΠΑΟ – ΟΣΦΠ 5 – 3. Από το 1936 μετείχε στο Δ.Σ της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών και από τη θέση αυτή δημιούργησε τους κατά τόπους Συνδέσμους Διαιτητών.
Μετά το Β’ ΠΠ εξελέγη Σύμβουλος της ΕΠΟ ενώ από το 1949 μέχρι σχεδόν το θάνατό του το 1967 κατείχε σταθερά τον τίτλο του Προέδρου της ΕΠΣΑ. Στο διάστημα αυτό συνεργαζόταν στενά με τον Πανιώνιο, καθώς εργαζόταν στο κατάστημα του Προέδρου του Συλλόγου Δημήτρη Καραμπάτη. Επίσης είχε άριστες σχέσεις με την ΑΕΚ και τους Τζαννετή – Μαρόπουλο και βεβαίως με τον Παναθηναϊκό Α.Ο.
Η ισχυρή αθηναϊκή «connection» είχε και ένα ουσιαστικό συμπλήρωμα τον δικηγόρο Κώστα Μαρμαρίδη (έφορο Σκοποβολής του ΠΑΟ), ο οποίος τις δεκαετίες ’50 κι ’60 ήταν ο νομικός σύμβουλος του «παππού» στα ποδοσφαιρικά θέματα.
Τα παραπάνω αρκούν για να περιληφθεί ο παππούς Ανδρέας Βγενόπουλος στους 12 μεγάλους διοικητικούς παράγοντες που κάνανε ισχυρό τον Παναθηναϊκό. Βέβαια πρέπει να συνυπολογίσουμε πέρα από τη μεγάλη αθόρυβη και τη θορυβώδη (!) προσφορά του στο Σύλλογο. Η θορυβώδης περίπτωση αφορά το Μίμη Δομάζο που ήταν ολυμπιακών αποχρώσεων μειράκιο της Άμυνας Αμπελοκήπων. Οι παππούς και Ευάγγελος (υιός) τον πήραν (το 1958, 17 ετών) από τα παραπήγματα της προσφυγιάς και την Άμυνα Αμπελοκήπων και τον έφεραν στον Παναθηναϊκό για να παίξει από την επόμενη κιόλας αγωνιστική περίοδο στον Παναθηναϊκό και την Εθνική Ομάδα. Όταν έγινε αυτό ο εγγονός Βγενόπουλος πρέπει να ήταν 4 ή 5 ετών και να μην το βίωσε, ενώ ο πατέρας του Ευάγγελος θα αισθάνθηκε να δυσχεραίνονται τα καθήκοντά του ως αδέκαστος διαιτητής ποδοσφαίρου Α΄ κατηγορίας. Ίσως για τούτο να αποχώρησε για να ασχοληθεί αποκλειστικά με το κατάστημά του αθλητικών ειδών.
Ο ΔΙΠΛΩΜΑΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΝΤΖΑΒΕΛΑΚΗΣ
Ο Αντώνης Μαντζαβελάκης, (1917 – 1979) ως Γενικός Αρχηγός του Παναθηναϊκού Α.Ο άφησε εποχή, όχι μόνο με τη μοναδική διπλωματική ικανότητα που χειριζότανε τα ποικίλα θέματα, αλλά και με τη δυνατότητα προσαρμογής του στις δύσκολες καταστάσεις. Το καλώς γνωστό ξενοδοχείο του «Saint George Lycabettus» στον ομώνυμο λόφο, για περισσότερο από μια δεκαετία ήταν το απόλυτα επιτυχημένο επιχειρησιακό κέντρο του Συλλόγου.
Παρ’ όλον ότι είχε τα ίδια προσόντα και μειονεκτήματα (κατά τους επικριτές του) με τον Απόστολο συνεργαζόταν άψογα μαζί του καθώς – ευφυέστατος ων – γνώριζε πως δυο αστέρες έχουν ισχυρότερη λάμψη του ενός.
Επί Γενικής Αρχηγίας του, όχι μόνο το ποδόσφαιρο αλλά το σύνολο των αθλημάτων γνώρισαν μεγάλη άνθηση. Είναι γνωστό ότι μια χρονιά για να κερδίσουμε τους Πανελλήνιους Στίβου πήγε και σήκωσε από το κρεβάτι τον Χρήστο Παπανικολάου για να αγωνιστεί στο Δέκαθλο. Ο Παπανικολάου δεν είχε ξανασυμμετάσχει στο Δέκαθλο, δεν το γνώριζε και βεβαίως δεν ήθελε να διασύρει το όνομά του. Ο Αντώνης Ματζαβελάκης όχι μόνο τον έπεισε, αλλά τον πήγε στο Στάδιο και του έδωσε τέτοια πεποίθηση, που ο Χρήστος κέρδισε το αγώνισμα με νέο Πανελλήνιο ρεκόρ.
Ανάλογη και ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία είχε και στο Ποδόσφαιρο, όπου κυριολεκτικά εκμηδένισε τους αντιπάλους παράγοντες στον μεταγραφικό τομέα. Κυρίαρχη επιτυχία του η μεταγραφή του πλέον πολυσύνθετου Έλληνα ποδοσφαιριστή του Τάκη Λουκανίδη, τον οποίο η Δόξα Δράμας δεν παραχωρούσε. Ο Μαντζαβελάκης με το παράθυρο της μεταγραφής στο εξωτερικό ( via Cyprus) τον έφερε στο Σύλλογο. Ανάλογη επιτυχία είχε και με τους Αριστείδη Καμάρα, Ανδρέα Παπαεμμανουήλ, Ζαχαρία Πυτιχούτη, Τάκη Παπουλίδη, Τουμπέλη και βεβαίως με τον Γιώγο Δεληκάρη από τον ΟΣΦΠ, ενώ αρκετοί υποστηρίζουν ότι και στην περίπτωση της απόκτησης του Μίμη Δομάζου υπήρξε παρασκηνιακά θετική η παρουσία του.
Δυστυχώς ο Αντώνης Μαντζαβελάκης έφυγε αιφνίδια από τη ζωή μόλις στα 62 χρόνια του, από ανακοπή καρδιάς, ενώ είχε πολλά ακόμη να δώσει στο Σύλλογο. Ένα μικρό μέρος της κληρονομιάς του συνέχισε ο γαμπρός του Μάριος Βασιλόπουλος που διετέλεσε Γενικός Γραμματέας και Αντιπρόεδρος του Ερασιτέχνη.
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ο ΔΙΑΤΩΝ ΑΣΤΕΡΑΣ
Όταν ο Κώστας Παπαναστασίου γύρισε από τη Μακρόνησο, κάπου εκεί το 1950, κατευθείαν πήγε στο Παναθηναϊκό Στάδιο όπου γυμναζόταν η ομάδα Στίβου του Παναθηναϊκού, υπό τον Μιχάλη Μητροφάνη. Είναι φανερό ότι του είχε λείψει ο Αθλητισμός , η επαφή με τους ανθρώπους του Στίβου και η επικοινωνία με τη ζωντανή Αθήνα, αλλά και τη δημοσιότητα. Ήταν ήδη δικηγόρος (χωρίς Γραφείο φυσικά) ξενόγλωσσος και οικονομικά αυτάρκης, καθώς ο πατέρας του διέθετε ξενοδοχείο και καφενείο.
Αφιέρωσε πολύ χρόνο, χρήμα και πνεύμα από την πρώτη δεκαετία. Προσέφερε τόσα πολλά στον (ελληνικό) Στίβο που το όνομά του καθιερώθηκε εντυπωσιακά γρήγορα στον ευρύτερο αθλητικό χώρο. Έγινε Έφορος Στίβου στον Παναθηναϊκό και τον έφερε στη βαθμολογική κορυφή των Πανελληνίων Αγώνων το 1955. Αυτό όμως δεν του αρκούσε. Έγινε Γενικός Γραμματέας του Παναθηναϊκού, χωρίς και αυτό να τον ικανοποιεί. Περιόδευε την επαρχία με ένα μικρό «Οpel – Οlympia» που διέθετε (όπως ελάχιστοι) και συγκέντρωνε ψήφους για τη Γενική Συνέλευση του ΣΕΓΑΣ. Κέρδιζε την εκτίμηση της περιφέρειας χάρη στην μοναδική και ισχυρή ευγλωττία του με ταυτόχρονα ευρηματική επιχειρηματολογία. Αλλά στον ΠΑΟ έκανε 2 ή 3 μεγάλα λάθη. Πρώτον σε στιγμή έξαρσης απέσυρε το 1954 τον Παναθηναϊκό από τους Πανελλήνιους Αγώνες. Δεύτερον τοποθέτησε χλοοτάπητα στο γήπεδο της Λεωφόρου, παρά την αντίθετη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Παναθηναϊκού. Τρίτον συνετάχθη με επαρχιακούς Συλλόγους ως αντιπολίτευση του Απόστολου Νικολαΐδη στο ΣΕΓΑΣ. Αυτά – και άλλα – τελικά τον απομάκρυναν το 1959 από τον Παναθηναϊκό.
Με τα παραπάνω δεδομένα πως δικαιολογείται η παρουσία του στους 12 ιστορικά ισχυρότερους παράγοντες του Παναθηναϊκού;
Η απάντηση:
Πρώτον: Ήταν εργατικός, λαϊκιστής, αλλά με πυγμή. Αφανής χορηγός των αθλητών που τους οδηγούσε σε τίτλους. Δημιουργούσε προοδευτικά σχήματα με νέες αθλητικές ιδέες.
Δεύτερον: Πίστεψε ότι μπορούσε να υπερκεράσει τον γίγαντα Απόστολο Νικολαΐδη, ο οποίος όμως ακλόνητος μέχρι το θάνατό του κυριαρχούσε. Η αντιπολίτευσή του πάντως υπήρξε δημιουργική για τον Παναθηναϊκό.
Τρίτον: Στον Πανελλήνιο Γ.Σ όπου βρήκε στέκι ο Κ. Παπαναστασίου έδειξε τις ηγετικές του ικανότητες καθώς μεγαλουργούσε επί 40 χρόνια διαιωνίζοντας την αντιπαλότητα των δυο Συλλόγων, αλλά και τα πολλά κοινά σημεία που τους συνέδεαν.
Τέταρτον: Είχε τη στόφα των ισχυρών ανδρών, οι οποίοι μάχονται για να διακρίνονται. Ήταν αριστερός αλλά στο Γραφείο του τοποθέτησε το δίπλωμα της γερμανικής γλώσσας του «Goethe Institute». Ήταν Μακρονισιώτης, αλλά έγινε Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού (επιτυχημένος μάλιστα) υπό τον Υπουργό Αχιλλέα Καραμανλή.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΧΑΣ Ο ΤΥΠΙΚΟΣ
Ο Γεώργιος Τσόχας (1883 – 1954) Δήμαρχος Αθηναίων και Βουλευτής, διατέλεσε Πρόεδρος του Παναθηναϊκού Α.Ο δυο φορές. Αυτό δεν εντυπωσιάζει όσο το γεγονός της χρονικής απόστασης ανάμεσα στις 2 θητείες. Πρώτη φορά ήταν Πρόεδρος την περίοδο 1914 – 1918 και δεύτερη φορά την περίοδο 1935 – 1936, δηλαδή μετά 17 χρόνια.
Ο δρόμος που δυτικά εφάπτεται του Γηπέδου της Λεωφόρου πάντως δεν πήρε το όνομά του για κάποια από τις δυο θητείες του, αλλά για διαφορετικό λόγο. Όταν οι αφοί Καλαφάτη, στις αρχές της δεκαετίας του ’20, εντόπισαν το οικόπεδο που θεωρούσαν κατάλληλο για Γήπεδο και ανακάλυψαν ότι ανήκει στο Δήμο Αθηναίων θεώρησαν δεδομένη την απόκτησή του καθώς τότε Δήμαρχος ήταν ο Γεώργιος Τσόχας, ο οποίος πριν 6 – 7 χρόνια είχε διατελέσει Πρόεδρος του Παναθηναϊκού Α.Ο.
Η επίσκεψη στο Δημαρχείο όμως υπήρξε πλήρως απογοητευτική. Ο Γεώργιος Τσόχας δεν ήταν τυπικά Δήμαρχος, αλλά δημαρχεύων με δικαίωμα υπογραφής μόνο για τα τρέχοντα ζητήματα. Επομένως δεν μπορούσε να υπογράψει. Δηλαδή αρνήθηκε. Ο Αλέξανδρος και περισσότερο ο Γιώργος Καλαφάτης δεν απογοητεύθηκαν και προσπάθησαν να βρουν διέξοδο. Στον κύκλο τους υπήρχε ο Γεώργιος Χατζόπουλος, ο οποίος συνεδέετο στενά με τον Πρίγκιπα Νικόλαο. Φίλαθλο, γνώστη των αθλητικών θεμάτων και ενεργό μέλος του Ολυμπιακού Κινήματος. Ο Πρίγκιπας Νικόλαος πείσθηκε για τη σημασία που είχε να αποκτήσει η πρωτεύουσα ένα σύγχρονο Γήπεδο και έκανε την παρέμβασή του στον δημαρχεύοντα. Η υπογραφή του Γεωργίου Τσόχα ήταν το πρώτο ουσιαστικό βήμα στην προσπάθεια απόκτησης του χώρου, καθώς το θέμα έφθασε ακολούθως στη Βουλή όπου ανέλαβε την εισήγησή του ο Παντελής Καρασεβδάς.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το κρυφό Χαρτί
Ο Γεώργιος Χατζόπουλος το 1921 και για ένα χρόνο εξελέγη Πρόεδρος του Παναθηναϊκού Α.Ο. Ο Σύλλογος όταν ήθελε να τιμήσει εκείνον, ο οποίος του προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες τον ανέβαζε στη θέση του Προέδρου. Δεν μπορούσε και δεν είχε τίποτα άλλο περισσότερο να του προσφέρει. Η ευγνωμοσύνη του Συλλόγου εκφραζόταν με αυτόν τον τρόπο.
Ο Γεώργιος Χατζόπουλος δεν είχε ανάγκη αυτής της τιμής. Ήταν ήδη Διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης. Μια μοναδική θέση που φανέρωνε ότι ο δικός του κόσμος αφορούσε την τέχνη και ότι για να έχει το πόστο αυτό είχε ισχυρές διασυνδέσεις. Κυρίως με το Παλάτι.
Όταν για πολλά χρόνια ο Γεώργιος Καλαφάτης αναζητούσε σε όλο το μήκος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας χώρο για να φτιάξει ο Παναθηναϊκός το δικό του σπίτι, κατέληξε στην Περιβόλα. Ήταν το μοναδικό πλάτωμα – κατάλληλο για γήπεδο – στην περιοχή που έχει μια κάποια κλίση. Τον χώρο τότε ο Δήμος νοίκιαζε στους βοσκούς και αποτελούσε μέρος των εσόδων του. Η παραχώρησή του δεν ήταν κάτι απλό. Μόνο το Παλάτι μπορούσε, με τη δύναμη που ασκούσε να κάνει μια παρέμβαση. «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Αυτό είναι τόσο παλαιό όσο και το ελληνικό γένος.
Υπάρχει και μια άλλη προσφορά του Γεωργίου Χατζόπουλου. Ως άνθρωπος της τέχνης και επικεφαλής υπεύθυνος με τη θέση του Διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, φρόντισε για τον τελικό σχεδιασμό του Τριφυλλιού με την μορφή που διατηρεί και σήμερα. Δυο παρεμβάσεις του χωρίς σχέση μεταξύ τους αλλά με την αυτή προσέγγιση προς τον τελικό στόχο. Να αποκτήσει ο Παναθηναϊκός Α.Ο σπίτι και φυσιογνωμία.
