ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ... ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ...

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Κο

Αλέξανδρο Κιτρόεφ                              Αθήνα 26/4/2011

Ενταύθα                                           Αρ. πρωτ:

         Κοιν: Σύλλογο Παλαιμάχων Πρωταθλητών ΠΑΟ

                             Αγαπητέ κ. Κιτρόεφ

  .

ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΜΠΑΣΚΕΤ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΝΤΟΣ

Έσπευσα να αποκτήσω το ιστορικό βιβλίο σας «ΕΛΛΑΣ, ΕΥΡΩΠΗ, ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ» και με πολύ σεβασμό άρχισα προσεκτικά να το διαβάζω, λόγω του ισχυρού βιογραφικού σας, συγκριτικά με τους μέχρι τούδε 10 περίπου συγγραφείς που απετόλμησαν, από το 1948 μέχρι το 2008, να δώσουν «φόρμα» στην ιστορία του ΠΑΟ.

Συνέχισα την ανάγνωσή μου με την ευαισθησία που πρέπει να μας διακρίνει για την προσφορά του ΠΑΟ, φιλτράροντας όμως το κείμενο, διότι άρχισα να διαπιστώνω αβλεψίες, υπερεκτιμήσεις ή τοποθετήσεις που σχημάτιζαν ένα παγιδευμένο πορτρέτο.

Με μεγάλη πίεση συνέχισα το (δημοσιογραφικής μορφής πλέον) διάβασμα που είχε μεταβληθεί σε μια οδύσσεια – χωρίς τέλος – μέσα στις σχοινοτενείς περιγραφές αγώνων, κοινές για τις αθλητικές ημερήσιες εκδόσεις (στις οποίες παγκόσμια έχουμε τα πρωτεία), όχι όμως για το βιβλίο ενός επαγγελματία επιστήμονα ιστορικού αποδεκτού ήδη και στην αλλοδαπή.

Ο ΠΡΩΤΟΠΥΓΜΑΧΟΣ ΜΑΣ
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ

Επειδή δυνατόν να φαντάζω υπερβολικός ή ακόμη και  κακός  θα εξηγήσω τη σκέψη μου. Ένας αφοσιωμένος ερευνητής και ιστορικός επαγγελματίας επιστήμονας μπορεί να συλλέξει με την προσήκουσα επιμέλεια στοιχεία, να  κλιστεί στο γραφείο του και να παρουσιάσει ένα άψογο κείμενο. Αυτό μπορεί να γίνει π.χ για τον Αδόλφο Χίτλερ, για τον οποίο υπάρχουν περισσότερες από 100 τεκμηριωμένες βιογραφίες. Μπορεί να γίνει για τον Πόλεμο της Κορέας κ.λ.π. Διότι στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει αρχή και τέλος, υπάρχει μια συγκεκριμένη μορφή γεγονότων και δεδομένα ολοκληρωμένα στοιχεία.

          Ο Παναθηναϊκός δεν υπάγεται στην περίπτωση αυτή, καθώς είναι κάτι ζωντανό, δεν είναι κάτι περαιωμένο. Είναι ένα κυρίαρχο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας γεμάτο σφρίγος και παλμό που δεν μπορεί να αξιολογηθεί και να κλεισθεί στις σελίδες ενός βιβλίου κονσέρβας. Άσχετα με τη συγγραφική δυνατότητα του αποτολμώντος η Πενσυλβάνια βρίσκεται πολύ μακριά από την Αθήνα όταν επιδιώκουμε να δώσουμε λεπτές αποχρώσεις. Πολύ περισσότερο όταν λαμβάνουμε και στοιχεία από αγαπητούς και εκλεκτούς συναδέλφους που όμως δεν πρόσκεινται στον ΠΑΟ, όπως οι Άγγελος Βουτσέλης, Γιώργος Αρκουλής, Τέρενς Κουίκ, Ανδρέας Μπόμπης, Δημήτρης Καπράνος, ο αείμνηστος Παύλος Γεραμάνης, Δημήτρης Δοντάς, Μπάμπης Κουβαράκης, Αντώνης Καρπετόπουλος κ.λ.π. κ.λ.π.

 - Νίκος Γεωργόπουλος. Πρώην Αθλητής Στίβου (100μ, 200μ)

          Οι περίπου 10 εκδόσεις μέχρι σήμερα, αφιερωμένες στην πορεία του ΠΑΟ είναι δοσμένες από ανθρώπους που ανέπνεαν μέσα στην καρδιά του Παναθηναϊκού. Μπορεί να μην  ήσαν πανεπιστημιακοί ιστορικοί, με κολεγιακή μόρφωση στο Λονδίνο κ.λ.π. , αλλά ήσαν δημοσιογράφοι (σε αναλογία 98%) με πάθος και πίστη που συνειδητά έγραφαν για το Σύλλογο και μόνο. Ακόμη και ο Πάνος Μακρίδης (ο πρώτος μου Αρχισυντάκτης) και ο Σπύρος Καραθανάσης, σ’ εκείνη την πρώτη καταχωρημένη ιστορία του Παναθηναϊκού το 1948, που παρ’ όλο ότι ήταν μια λιτή και πτωχική παρουσίαση, με συγκίνηση  την   προσέχω   διότι   είχε   ένα   μεγάλο   προσόν. Τότε  όλοι  οι πρωταγωνιστές της δημιουργίας του ΠΑΟ ήταν κοντά μας και ένοιωθες ότι μιλούσαν από τις κακοτυπωμένες σελίδες του μικρού βιβλίου. Διαβάστε λίγο από το κείμενο προτροπής του Μιχάλη Παπάζογλου, του ανθρώπου που έφερε τον Απόστολο Νικολαΐδη από την Κωνσταντινούπολη: «….ο Παναθηναϊκός είναι μια μεγάλη οικογένεια, οικογένεια πατριαρχική της οποίας τα μέλη διέπονται υπό μιας ειδικής νοοτροπίας, συνδέονται, αλληλοεκτιμώνται, κινούνται και δρουν υπό μίαν λίαν  ιδιότροπον σκέψιν….» και ακολούθησαν συγγραφικά: Νικήτας Τσαγγαρινός, Βαγγέλης Φουντουκίδης, Χριστόφορος Κονταξής, Νίκος Γκούμας, Σπύρος Μήτσης, Πάνος Φιαμέγκος, Βαγγέλης Μελέκογλου, Σήφης Βοτζάκης, Άγγελος Μενδρινός, Θοδωρής Νταβέλος, για να κλείσουμε με τον κεφάτο Μάκη Παπαζήση χωρίς ποτέ να ξεχνάμε τον Νίκο Πετρόπουλο από το Άργος του οποίου τα στοιχεία είναι μοναδικά.

          Αλλά και επί της ουσίας: Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι «ΕΛΛΑΣ, ΕΥΡΩΠΗ, ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ» όχι «ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΕΥΡΩΠΗ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ» ούτε «ΕΛΛΑΣ, ΕΥΡΩΠΗ, ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ». Είναι ανεπίτρεπτο κανείς να παραγνωρίζει τη γενικότερη προσφορά του Παναθηναϊκού στην πρόοδο των Ελληνικών Σπορ. Και ακόμη περισσότερο απλουστευμένα: Είναι το ποδόσφαιρο πρώτο άθλημα του ΠΑΟ; Όχι βέβαια. Πως λοιπόν προσφέρουμε στο ελληνικό κοινό ένα περισπούδαστο κείμενο, με την υπογραφή ενός ιστορικού καθηγητή με ένα παραπλανητικό τίτλο; Ακόμη και οι εκλεκτές ελληνικές σύγχρονες προσωπικότητες ο γλυκός οπαδός της ΑΕΚ Λευτέρης Παπαδόπουλος ή ο πάντα γοητευτικός εκδότης της εφημερίδας «Φως των Σπορ» Θόδωρος Νικολαΐδης εάν θα έγραφαν μια επαινετική σειρά για τον ΠΑΟ αυτή θα άρχιζε με το Μπάσκετ. Θα άρχιζε από το 1949 με την πρώτη διεθνή επιτυχία της Ελλάδας και διασχίζοντας την Ευρώπη θα έφθανε στο κορυφαίο σήμερα.

         Αλλά μήπως είναι και δεύτερο άθλημά μας το ποδόσφαιρο στην Ευρώπη; Κάθε άλλο. Πέρα από τον παγκόσμιο ρέκορντμαν Χρήστο Παπανικολάου για τον οποίο υπάρχει μια σκιώδης αναφορά στο βιβλίο σας, έχουμε:

• Ο Παναθηναϊκός από το 1920 μέχρι το 2008 έχει μετάσχει σε 11 Ολυμπιακά Αθλήματα.

• Έχουν αγωνισθεί 102 αθλητές του στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

• Έχει συνολικά 137 συμμετοχές σε 200 Ολυμπιακά αγωνίσματα.

• Από τους 102 αθλητές του «OLympians» οι 78 βρίσκονται εν ζωή.

• Κανένας άλλος σύλλογος στην Ελλάδα δεν έχει να παρουσιάσει το «παλμαρέ» αυτό.

Και τώρα μερικά (μοιραία) κενά που τα δημιουργούν (κυρίως) η απόσταση   μεταξύ Αθηνών – Haverford College της Πενσυλβάνιας.

• Στο κείμενο υπάρχουν σημεία φανερά δουλεμένα από ένα πρωτομάστορα του γραπτού λόγου που θέλει κυρίως να κερδίσει κραυγές επαίνων ως αντικειμενικός και να δημιουργεί μια ατμοσφαιρική εικόνα ότι τα γνωρίζει όλα και δεν διστάζει να τα παραθέσει. Δεν θα γίνω αποκρυπτογράφος του αλλά δεν μπορώ να αγνοήσω παράξενες τοποθετήσεις του, του στυλ: «ναι μεν πλην όμως» για ελληνικά και διεθνή παιχνίδια, με αμφιβολίες που δημιούργησαν «άγνωστοι» με γνωστούς στόχους. Εγώ θα αναφέρω ένα καθηλωτικό παράδειγμα.

Την περίοδο 1970 – 71 ήμουν προπομπός του ΠΑΟ σε Βελιγράδι, Λίβερπουλ, Άμστερνταμ, Μοντεβιδέο  κ.λ.π.  κ.λ.π. Σε  κάθε  πόλη ένα μήνα ή 15 ημέρες πριν. Ουδεμία ομάδα έκανε την παραμικρή πρόταση. Μόνο στο Μοντεβιδέο οι άνθρωποι της «Νάσιοναλ» μου ζήτησαν (μόλις νίκησαν στην Αθήνα) να χάσουν στο Μοντεβιδέο και να γίνει τρίτο παιχνίδι στο Μπουένος Άιρες με τα εισιτήρια 50 – 50%. Η Ουρουγουάη τότε  ήταν  στα δικά μας σημερινά οικονομικά πρόθυρα και οι σύλλογοι υπέφεραν. Μπορούσαν να εξασφαλίσουν 50.000 εισιτήρια στην Πρωτεύουσα της Αργεντινής, που είναι απέναντι από το ίδιο ποτάμι «Ρίο ντε λα Πλάτα», μια ανάσα απόσταση. Όπως είχα υποχρέωση ενημέρωσα τη διοίκηση του ΠΑΟ, αλλά δεν δέχτηκε. Πολύ λογικά. Ήταν η γραμμή του, δεν του άρεσαν οι παράξενες ιστορίες και οι περίεργες συμφωνίες. Όταν ο ΠΑΟ αρνήθηκε έδωσα πρωτοσέλιδο αυτό το ρεπορτάζ αφού ήμουν απεσταλμένος δημοσιογράφος και εξ άλλου κολάκευε τον ΠΑΟ. Στο δημοσίευμα ο ΠΑΟ δεν αντέδρασε αλλά αντέδρασε ο τότε Γενικός Γραμματέας Κωνσταντίνος Ασλανίδης. Πρωί – πρωί πήρε τηλέφωνο το Θανάση Σέμπο και του φώναξε «Απόλυσέ τον». «Μα γιατί τι έκανε;»  ρώτησε τρομαγμένος ο Σέμπος. «Απόλυσέ τον τώρα» βρυχήθηκε ο Ασλανίδης. «Εντάξει» του λέει ο Σέμπος που είχε τρομοκρατηθεί. «Αλλά να γυρίσει πρώτα από την Ουρουγουάη και μετά, αλλά θα ήθελα να μάθω το λόγο». Και ο Ασλανίδης του λέει: «Με αυτά που έγραψε κάνει τον κόσμο να πιστεύει ότι η Επανάσταση αποδέχεται τέτοιες καταστάσεις». Δηλαδή ακόμη και ο στρατοκράτης πρώην δημοδιδάσκαλος είχε  τα απαραίτητα ψήγματα ηθικής να δεχθεί ότι σε διεθνείς αγώνες αυτά (τότε) δεν εγίνοντο. Φυσικά ο αείμνηστος Σέμπος παρά τους φόβους του δεν με απέλυσε.

Ο Γ.ΒΗΧΟΣ

• Τα πολλά επαινετικά λόγια σε πολλά σημεία του βιβλίου, όχι σε όλα, αφορούν τον Απόστολο Νικολαΐδη και σταματούν εκεί. Δίδεται ισχυρή η εντύπωση ότι ο ΠΑΟ στερείτο άλλων προσωπικοτήτων. Επειδή εγώ δεν τολμώ να γράψω την ιστορία του ΠΑΟ θα σταματήσω ενδεικτικά σε δυο πρόσωπα. Στο ιδρυτικό Μέλος Μιχάλη Παπάζογλου, που ήταν ατελείωτες δεκαετίες Γενικός Γραμματέας του ΠΑΟ και ο πρώτος  που δημιούργησε στην Ελλάδα Ταξιδιωτικό και Τουριστικό Γραφείο (Σταδίου 43). Επίσης  στον  Γεώργιο  Βήχο, Πρωταθλητή  Ευρώπης στο Πιστόλι ταχύτητας, δικηγόρο πολύγλωσσο, Νομάρχη, πρώτος Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού το 1959 με εντολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, δημιουργός του ΠΡΟ ΠΟ, πρώτος Έλληνας Πρόεδρος Διεθνούς Αθλητικής Ομοσπονδίας και θεμελιωτής της χρυσής εποχής της Ελληνικής Σκοποβολής. Ο Γ. Βήχος ήταν αυτός που από την επίσημη θέση κρατικού εκπροσώπου απεκάλεσε τότε, το 1958, την Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, «βρωμερό μπακάλικο» και αντιμετώπισε μηνύσεις (όχι της ΕΠΟ) του «Συνδέσμου Καταστημάτων Εδωδίμων και Αποικιακών» δηλαδή των μπακάληδων που προφανώς, δεν εδέχοντο (αυτή είναι η έννοια) οποιονδήποτε συσχετισμό. Ήταν επίσης ο δημιουργός των Ελλήνων «Olympians»

• Η «ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΗΧΩ» κυκλοφόρησε το πρώτον το 1945 με 4 εκδότες (και όχι 2) τους εξής: Σέμπο, Γεωργαλά, Ζιρώ, Καλογερόπουλο. Ο Ζιρώ έφυγε από τη ζωή σύντομα από ατύχημα και ο Καλογερόπουλος λίγο αργότερα από φυσικά αίτια. Ο Θανάσης Σέμπος δεν ήταν αθλητικός συντάκτης. Ήταν στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στρατιωτικός ρεπόρτερ στο ακμάζων τότε αυτό ρεπορτάζ. Προήρχητο από την Πάτρα, όπου είχε παίξει με επιτυχία ως σέντερ – φορ στην Παναχαϊκή. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα για τις ικανότητές του  από  τον  κορυφαίο   Γεώργιο   Βλάχο ( ή Γ .Α. Β).   Περισσότερο εκτιμήθηκε από όλους εμάς που περάσαμε από τη «Σχολή» του. Από τους Πέτρο Λινάρδο, Κώστα Μητρόπουλο, μέχρι το Μίμη Παπαναγιώτου, το Θόδωρο Νικολαΐδη, τον Γιάννη Βανδώρο, τον Γιάννη Διακογιάννη, τον Αλέκο Σιδηρόπουλο, τον Ηλία Σπορίδη, τον Βαγγέλη Φουντουκίδη, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τον Κώστα Σισμάνη, τον Γιάννη  Θεοδωρακόπουλο, τον Τόλη Γαρουφαλή, τον Γιώργο Δόγα, τον Γιώργο Παντούρη και άλλους στυλοβάτες της δημοσιογραφίας και της ΕΣΗΕΑ.

• Η πρώτη εξέδρα της Λεωφόρου δεν ήταν τσιμεντένια αλλά ξύλινη, με προσφορά των Αφών Μαλακατέ. Στη θέση της ανηγέρθη ακολούθως η τσιμεντένια. Οι γόνοι του Γιάννη Μαλακατέ, Λεωνίδας και Τάκης συνεχίζουν την παράδοση σήμερα.

• Το σύστημα των εκλεκτόρων της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου συνεχίσθηκε αρχικά και μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Να θυμηθούμε τους Μαρόπουλο, Κατράντζο κ.λ.π.

• Ο Παναγής Γιαννουλάτος υπήρξε στενός φίλος του (αξεπέραστου) Απόστολου Νικολαΐδη και σε ένα (κοινό σε όλους μας αγαπημένο Σπορ) το αυτοκίνητο. Υπήρξαν και οι δυο – σε διαφορετικές εποχές Πρόεδροι της ΕΛΠΑ. Ο Νικολαΐδης ήταν ο δημιουργός του Ράλλυ Ακρόπολις, το 1953 και από τότε οι σχέσεις μας γίνανε στενότερες μέχρι τις τελευταίες ημέρες  του όταν μου είπε τα βαθιά νοήματος λόγια του «Γιώργο βόηθα να βγάλουμε παράγοντες, πρωταθλητές έτσι και αλλιώς θα αποκτήσουμε».
• Στην ερασιτεχνική περίοδο του ελληνικού ποδοσφαίρου, αυτό συντηρούσε και τα άλλα τμήματα που πάντοτε ήταν περισσότερα από 20. Σήμερα, δεν υπάρχει σήμερα.

• Υπάρχει μια κατ’ επανάληψη αναφορά στον Μιχάλη Κίτσιο παρ’ όλον ότι πρέπει οι μελανές σελίδες της ιστορίας να τυγχάνουν μιας διακριτικότητας. Η «χούντα» (1967 – 1973 για όσους το λησμονούν) έστειλε στα Δικαστήρια τον Απόστολο Νικολαΐδη για να τον αποξενώσει από τα διοικητικά – αθλητικά του πόστα. Στον ΠΑΟ διόρισε (επέβαλε) τον χαμηλόβαθμο αξιωματικό Μιχάλη Κίτσιο, ενώ π.χ στην ΕΛΠΑ διόρισε   εντεταλμένο  τοποτηρητή   τον   στρατηγό   εν   αποστρατεία Μπαϊρακτάρη. Η διαφορά μεταξύ των δυο ήταν πως τουλάχιστον ο Κίτσιος διατηρούσε εκτός των χουντικών και παναθηναϊκά φρονήματα. Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι 
  ο Απόστολος Νικολαΐδης
   τελικά αθωώθηκε από το Δικαστήριο καθώς μάρτυρας θερμής υπεράσπισης ήταν ο δίκαιος και αξιοπρεπής Γεώργιος Ανδριανόπουλος (πρώην Υπουργός, Δήμαρχος Πειραιά κ.λ.π.) ο οποίος στον εμβρόντητο δικαστή είπε: «Μπροστά στον Απόστολο Νικολαΐδη ούτε αναπνοή δεν πρέπει να παίρνουμε». Ο Γιώργος Ανδριανόπουλος ή «ποδάρας» για φίλους και εχθρούς, ήταν ο ισχυρός από τα 5 αδέλφια (όχι 4 όπως λανθασμένα αναφέρετε), πάντως για τους 7 αφους Κασιδόκωστα του ΠΑΟ ούτε νύξη.

• Ο Ολυμπιακός ΣΦΠ στο Επίνειο ακολουθεί μια πολιτική τελείως διαφορετικού πνεύματος από αυτήν του ΠΑΟ στην Αθήνα. Ο ΟΣΦΠ και οι οπαδοί του  πιστεύουν πως ο Πειραιάς δεν πρέπει να έχει άλλο ισχυρό Σωματείο. Όλα τα ταλέντα πρέπει να διοχετεύονται σ’ αυτόν. 
• Έτσι δημιουργείται μια ατμόσφαιρα πνιγμού που διαλύει τα Σωματεία (βλέπε Αργοναύτη, Ατρόμητο, ΑΕΝ, Εθνικό, Α.Ο Μοσχάτου κ.λ.π.) Αντίθετα ο ΠΑΟ διατηρούσε άψογες σχέσεις με όλους. Αυτή ήταν η γραμμή Νικολαΐδη με κορύφωση τη συνεργασία Νικολαΐδη – Δημήτρη Καραμπάτη. Οι φιλικές σχέσεις τονίσθηκαν επίσης και στην εποχή Αντώνη Μαντζαβελάκη. 
   

Και να κλείσω με μια πρόταση, αξιότιμε κ. Αλέξανδρε Κιτρόεφ.

Στις ΗΠΑ είναι μόνιμα εγκατεστημένος ένας Παγκρατιώτης, ο Ιάκωβος (ή Τζακ για τους φίλους του) Μπισκίνης, αθλητής του Εθνικού Γ.Σ, 1^ος βαλκανιονίκης το 1953 στο άλμα εις ύψος, καλό παιδί και συγγραφέας. Πολέμησε στο Βιετνάμ γιατί ήθελε οπωσδήποτε να γίνει Αμερικανός πολίτης. Εσείς  λοιπόν  με  τη  διανόηση  που  σας   διακρίνει και με την επαγγελματική

γνώση έρευνας μπορείτε να συνεργασθείτε και να γράψετε για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Μόνο που ο Τζακ λόγω ηλικίας έχει μυθοπλαστικές τάσεις και θέλει λίγο προσοχή. Ότι σώθηκε από το Βιετνάμ  αυτό είναι βεβαιωμένο.

Δικός σας

Γιώργος Λιβέρης

«OLYMPIANS»

Γενικός Γραμματέας

(Ιδρυτικό Μέλος)