ΓΗΠΕΔΟ "ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ"

Το «μνημείο» 
του ελληνικού ποδοσφαίρου



Μπορεί ο χρόνος να μην αφήνει τίποτε αλώβητο, είναι αδύνατον όμως να... νικήσει την ιστορία. Έτσι, το μόνο που απομένει είναι ο ιστορικός του μέλλοντος να κάνει σωστά –χωρίς υποκειμενικότητα και λανθασμένα στοιχεία– τη δουλειά του. 

Η συγγραφή ενός αφιερώματος για το γήπεδο της «Λεωφόρου» δεν είναι απλή υπόθεση. Διότι η «Λεωφόρος» δεν είναι απλώς ένα... γήπεδο. Είναι το «μνημείο» του Παναθηναϊκού και, γενικότερα, του ποδοσφαίρου στη χώρα μας. 
Είναι το γήπεδο που αποτέλεσε το «πράσινο σπίτι». Ο χώρος όπου «έγραψε ιστορία» ο Παναθηναϊκός, σε Ελλάδα και Ευρώπη. Με ελληνικούς τίτλους και μεγάλες ευρωπαϊκές νίκες... 

Είναι το γήπεδο που φιλοξένησε τις χαρές και τις λύπες της Εθνικής ομάδας για 55 χρόνια (1929-1984), αλλά και... μεταγενέστερα, καθώς εξελίχτηκε σε τόπο θριάμβων για τον Ότο Ρεχάγκελ και την… παρέα του. Στο κατώφλι του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2004, που δε θα ξεχάσουμε ποτέ...

Είναι το γήπεδο όπου διεξήχθησαν 19 τελικοί του Κυπέλλου Ελλάδας. Από το 1931 έως το 1968, η «Λεωφόρος» ήταν –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων– η έδρα του κορυφαίου αγώνα της διοργάνωσης. 

Το πρώτο «πράσινο σπίτι» 

Το πρώτο γήπεδο του Ποδοσφαιρικού Ομίλου Αθηνών ήταν το οικόπεδο Καραπάνου στην Πατησίων. Εκεί που σήμερα βρίσκεται το Οικονομικό Πανεπιστήμιο (Α.Σ.Ο.Ε.Ε.). Ο ιδρυτής του συλλόγου Γεώργιος Καλαφάτης ενοικίασε το 1908 το... χωράφι που, με κόπο και ιδρώτα, αυτός και οι συνεργάτες του μετέτρεψαν σε ποδοσφαιρικό γήπεδο. Λίγο αργότερα, με τη χρηματοδότηση του διοικητικού παράγοντα του συλλόγου Μαρίνου Μαρινάκη, το γήπεδο βελτιώθηκε ακόμα περισσότερο. 
Όμως, το 1910 οι διαφωνίες του Καλαφάτη με τον Μαρινάκη προκάλεσαν τη διάσπαση του συλλόγου. Ο Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος απέκτησε νέο γήπεδο. Ένα χωράφι στην πλατεία Αγάμων, κοντά στη σημερινή πλατείας Αμερικής. Στη γωνία των οδών Σιμοπούλου και Σπάρτης ήταν το γήπεδο που φιλοξένησε την ομάδα έως την επιστροφή της στο οικόπεδο Καραπάνου, λίγο μετά την αποχώρηση του Μαρινάκη από τον Π. Ο. Α. 
Στα τέλη της δεκαετίας του 1910, ο σύλλογος είχε πλέον αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό, που ήταν επιτακτική η ανάγκη ανεύρεσης νέου, μεγαλύτερου γηπέδου, προκειμένου να φιλοξενούνται οι πολλοί Αθηναίοι που επιθυμούσαν να παρακολουθούν τους αγώνες του.

Οι δυσκολίες της δεκαετίας του 1920 

Στις 19 Ιανουαρίου 1921, η Γενική Συνέλευση του συλλόγου εξουσιοδότησε τον Καλαφάτη να εντοπίσει την περιοχή στην οποία θα κατασκευαζόταν το νέο γήπεδο. Τρεις μήνες αργότερα, ο ιδρυτής του συλλόγου είχε βγάλει το... πόρισμά του. Ο ιδανικός χώρος για την «πράσινη στέγη» ήταν το μεγάλο αγροτεμάχιο στην «Περιβόλα» των Αμπελοκήπων, που έως τότε ήταν βοσκότοπος. Ένας χώρος που είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον του Καλαφάτη ήδη από το τέλος του 1918. Ήταν το... λημέρι του «τρελο-Τσακαγιάννη», του φόβητρου της περιοχής, καθώς η αγαπημένη... συνήθειά του ήταν να πετάει πέτρες στους περαστικούς!
Το 1922 ξεκίνησε στην «Περιβόλα» η κατασκευή του γηπέδου, στο οικόπεδο που παραχώρησε στην ομάδα ο Δήμος Αθηναίων, επί δημαρχίας του Γεώργιου Τσόχα, ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος του συλλόγου. 
Πάντως, στην αρχή ο Τσόχας αρνήθηκε να παραχωρήσει το οικόπεδο, διότι ήταν ενοχλημένος από την ήττα του στις προηγούμενες εκλογές του συλλόγου (ηττήθηκε από τον Γεώργιο Χατζόπουλο). 
Tο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας έδωσε την έγκρισή του και με την απόφαση 3294 της 8ης Μαρτίου 1922 ο χώρος παραχωρήθηκε στον Π. Π. Α. Ο. «διά την ανέγερσιν χώρου αθλοπαιδιών». Λίγες ημέρες αργότερα, η απόφαση του Δήμου Αθηναίων επικυρώθηκε και από τη Νομαρχία Αττικής. 




Στη «Λεωφόρο» άλλων… εποχών, τη δεκαετία του 1920, σε αγώνες του Παναθηναϊκού με τον Ολυμπιακό και τον Απόλλωνα.
Ένταση και αντιπαλότητα με τους πρόσφυγες

Η υπόθεση, όμως, δεν είχε τελειώσει. Με βασιλικό διάταγμα, το Δεκέμβριο του 1923, απαλλοτριώθηκε ο χώρος υπέρ του Εργατικού Συνεταιρισμού για ανέγερση εργατικών κατοικιών. Το «κύμα» των προσφύγων που ήρθε από τη Μικρά Ασία υποχρέωσε το Δήμο Αθηναίων να τους παραχωρήσει την «Περιβόλα». 

Ο Παναθηναϊκός ήταν ξανά άστεγος, παρότι είχαν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες για την κατασκευή του γηπέδου και είχαν δαπανηθεί περίπου 150.000 δραχμές για τη διαμόρφωση του οικοπέδου σε ποδοσφαιρικό γήπεδο.
Μετά από μια περίοδο έντονης αντιπαλότητας, συγκρούσεων και επεισοδίων μεταξύ των φίλων του Παναθηναϊκού και των προσφύγων που διεκδικούσαν την κυριότητα του χώρου, βρέθηκε η λύση. Έστω και με σημαντική καθυστέρηση, ο Δήμος πήρε θέση, παραχώρησε το οικόπεδο στον Παναθηναϊκό και πρόσφερε τη δυνατότητα στους πρόσφυγες να στήσουν τις παράγκες τους στο απέναντι χωράφι. Εκεί δημιουργήθηκε ο προσφυγικός οικισμός «Κουντουριώτη». 
Τον Ιούλιο του 1924, με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων –με ψήφισμα της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης της 21ης Ιουλίου 1924– ο χώρος παραχωρήθηκε στον Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο για «οριστική υπ’ αυτού χρήση του γηπέδου». 


Η «Λεωφόρος» εργοτάξιο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν κατασκευάστηκε και η σκεπαστή εξέδρα.
• Το 1924 το γήπεδο του Παναθηναϊκού ήταν το μοναδικό στην Ελλάδα που είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 6.000 θεατές. 
• Το 1928 απέκτησε την πρώτη ξύλινη εξέδρα, προς την πλευρά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας (χωρητικότητας 1.200 θεατών). 
• Το 1931 κατασκευάστηκε η πρώτη εξέδρα από μπετόν, χωρητικότητας 1.500 θεατών. Κάτω από αυτή την εξέδρα, δημιουργήθηκαν αγωνιστικοί χώροι για την πυγμαχία, τη γυμναστική και την ξιφασκία.
• Το 1933 κατασκευάστηκε η σκεπαστή εξέδρα, προς την πλευρά της σημερινής οδού Τσόχα, που διέθετε αριθμημένες θέσεις για 800 θεατές.
• Το 1936 έγινε γενική ανακαίνιση του γηπέδου από τον τότε Δήμαρχο Αθηναίων Κωνσταντίνο Κοτζιά, αλλά στο ξεκίνημα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου επιτάχτηκε από το Υπουργείο Στρατιωτικών και οι αίθουσες του γηπέδου μετατράπηκαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο και χώρους διδασκαλίας του ορφανοτροφείου. 
• Το 1942 η «Λεωφόρος» επιτάχτηκε από τους κατακτητές και λίγο αργότερα ένα μέρος του γηπέδου ανατινάχτηκε από τους αντάρτες. 
• Μετά τον πόλεμο επιδιορθώθηκαν οι ζημιές και το 1948 η «Λεω-φόρος» έγινε το πρώτο ελληνικό γήπεδο που απέκτησε προβολείς, με μηχανήματα που αγοράστηκαν από τις Η.Π.Α., ενώ την ίδια χρονιά ολοκληρώθηκε και η μεγάλη εξέδρα, στην πλευρά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, χωρητικότητας 8.000 θεατών.
• Το 1950 ξεκίνησε η κατασκευή του πετάλου του Λυκαβηττού (η ιστορική θύρα 13). Τα έργα ολοκληρώθηκαν ένα χρόνο αργότερα και αύξησαν τη χωρητικότητα του γηπέδου σε 13.000 θεατές. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε και η κατασκευή του κολυμβητηρίου του Παναθηναϊκού.
• Το 1955 ξεκίνησε η κατασκευή του βορείου πετάλου –οι σημερινές θύρες 7 και 8– κάτω από το οποίο βρίσκεται ο «τάφος του Ινδού». Το ιστορικό κλειστό του «τριφυλλιού»...
• Το 1958 το γήπεδο του Παναθηναϊκού έγινε το πρώτο ελληνικό που απέκτησε χλοοτάπητα. Το χορτάρι εγκαινιάστηκε στο αθηναϊκό ντέρμπι του Παναθηναϊκού με την ΑΕΚ. Τον αγώνα παρακολούθησαν 15.000 φίλοι του ποδοσφαίρου. 

Το γήπεδο της «Λεωφόρου» (το 1981 μετονομάστηκε σε «Απόστολος Νικολαΐδης») ήταν και είναι ιστορικό σύμβολο για τον ποδοσφαιρικό Παναθηναϊκό. Παρότι το καλοκαίρι του 1984 το «τριφύλλι» μετακόμισε στο Ολυμπιακό Στάδιο και παρέμεινε εκεί έως τον Ιούνιο του 2000 (εξαίρεση η μικρής διάρκειας επιστροφή κατά την αγωνιστική περίοδο 1988-1989), η «Λεωφόρος» ήταν πάντα το... σπίτι του.