08 SEPTEMBER 2015

Τζακ Νικολαΐδης: από τα πρώτα All Star σε ηγέτη της Παναθηναϊκής Ιδέας

• Print 
• Email

Με αφορμή τον –προ λίγων ημερών– θάνατο του Τζακ Νικολαΐδη, το paoabroad.com και ο Ανδρέας Οικονόμου καταγράφουν για πρώτη φορά το βιογραφικό του σπουδαίου παναθηναϊκού ηγέτη.

Ο Ιάκωβος (Τζακ) - Πάρις Νικολαΐδης ανοίγει για πρώτη φορά τα μάτια το 1925. Πατέρας του είναι ο Νικόλαος Νικολαΐδης, αρχιτέκτων και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου. Θείος του (αδελφός του Νικολάου) ο Απόστολος Νικολαΐδης. Την εποχή που γεννάται ο Ιάκωβος, ο θείος του ολοκληρώνει την αθλητική του σταδιοδρομία και κάνει τα πρώτα του βήματα στην «πράσινη» διοίκηση. Συνεπώς, γίνονται κατανοητές στον οποιοδήποτε οι παναθηναϊκές αρχές και αξίες με τις οποίες εμποτίζεται ο Ιάκωβος.

Το μπάσκετ στα χρόνια του πολέμου

Αδελφός του Ιάκωβου είναι ο Γιώργος Νικολαΐδης. Οι δύο τους εγγράφονται στη Νήαρ Ήστ και παίζουν για πρώτη τους φορά μπάσκετ σε ένα γηπεδάκι πίσω από τον λόφο του Αρδηττού. Αυτό συμβαίνει το 1941, στα χρόνια της Κατοχής. Παρά τις κακουχίες, η νεολαία βρίσκει το χρόνο και τη δύναμη και αθλείται. Οι αδελφοί Νικολαΐδη, μάλιστα, λαμβάνουν μέρος και σε ένα μίνι-πρωτάθλημα που διοργανώνεται.

Οι αντιξοότητες για κάθε αθλητή είναι πολλές. Οι προπονήσεις αραιές και μονόωρες. Τα παπούτσια –θυμάται το 2002 σε συνέτευξή του ο Ιάκωβος Νικολαΐδης–,  είναι «πάνινα με σαμπρέλα. Χρησιμοποιούν λάστιχα αυτοκινήτου για τις σόλες», ενώ οι μπάλες μοιάζουν «όπως οι παλιές ποδοσφαίρου με χοντρές φέτες ανά εξάδες, αλλά δεν βγαίνουν ποτέ στρογγυλές».

Ο προπονητής που μυεί τον Ιάκωβο και τον Γιώργο στη μαγεία της καλαθοσφαίρισης είναι ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου, ο «δάσκαλος» όπως τον αποκαλούν οι άνθρωποι της Νήαρ Ηστ.

Τις ελεύθερες ώρες τους, οι δύο αδελφοί τις περνούν στο γήπεδο του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Εκεί μεσουρανεί ο Μίσσας Πανταζόπουλος, μεγάλο αστέρι του τότε ελληνικού μπάσκετ. Τον χαζεύουν να προπονείται και όταν βρίσκουν το θάρρος του ζητούν την μπάλα για να ρίξουν λίγα σουτάκια. «Επειδή μ’ άρεσαν οι φάτσες τους, τούς έδινα την μπάλλα, χωρίς ποτέ να φαντασθώ ότι κάποτε αυτούς θα τους έχω συμπαίκτας», έχει επισημάνει ο Πανταζόπουλος. Κάτι που δεν θα αργήσει να πραγματοποιηθεί...

Κατά τους τελευταίους μήνες της Κατοχής, το μπάσκετ γίνεται... οικογενειακή υπόθεση για τον Ιάκωβο και τον Γιώργο Νικολαΐδη. Μετεγγράφονται στον Παναθηναϊκό, στον σύλλογο που κατέχει εξέχουσα θέση ο θείος τους Απόστολος, ο οποίος εκτός των άλλων υπήρξε εκ των πρωτεργατών του μπάσκετ στην Ελλάδα, στις αρχές του ‘20. Η μεταγραφή των δύο αδελφών ολοκληρώνεται χάρη σε ενέργειες των Πέτρου και Γιώργου Πολυκράτη, αθλητών του Ομίλου και υπευθύνων του παναθηναϊκού μπάσκετ.

Ο Παναθηναϊκός μόλις έχει κατασκευάσει το γήπεδο αθλοπαιδιών του στη συμβολή της Βασιλίσσης Σοφίας με την Τσόχα, απέναντι από το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο. Ο χώρος εκείνος είναι χωμάτινος, με πέτρες, και οι προπονήσεις πολλές φορές γίνονται χωρίς την παρουσία προπονητή. Στους αγώνες μαζεύεται αρκετός κόσμος. Περισσότερος από οποιοδήποτε άλλο γήπεδο της πρωτεύουσας.

Το πρώτο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟ πρωτάθλημα και το εθνόσημο

Από τα δύο αδέλφια, αυτός που ξεχωρίζει είναι ο Ιάκωβος. Είναι τεχνίτης καλαθοσφαιριστής. Από τα ρεπορτάζ της εποχής προκύπτει πως το μπάσκετ της μετακατοχικής Ελλάδας είναι χωρισμένο σε δύο «σχολές»: του Ιάκωβου Νικολαΐδη και του Γιάννη Λάμπρου. Η πρώτη αντιπροσωπεύει την τέχνη και η δεύτερη τη δύναμη. Για τον Τζακ διαβάζουμε στην Ηχώ πως «θυμίζει μάλλον επαγγελματία, παρά ερασιτέχνην». Είναι... «ντριμπλέρ και άριστος σουτέρ», καθώς και εξαιρετικός «στη μεταβίβασι της μπάλλας».

Με τον Ιάκωβο Νικολαΐδη στη σύνθεσή του, ο Παναθηναϊκός θα κατακτήσει τρόπαια, με σημαντικότερο το πρωτάθλημα του 1946, τον πρώτο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟ τίτλο του Ομίλου. Εκείνα τα χρόνια, ο νεαρός αθλητής φοράει και το εθνόσημο και οδηγεί την Εθνική Ελλάδος στην πρώτη μεγάλη επιτυχία της: στην εκτός έδρας νίκη με 35-25 επί της Τουρκίας. Σε εκείνο το ματς, ο Ιάκωβος χρίζεται δεύτερος σκόρερ με 8 πόντους.

Ο Ιάκωβος γίνεται Τζακ και τα... πρώτα All Star

Στα τέλη της δεκαετίας του ’40, οι αδελφοί Νικολαΐδη εγκαταλείπουν την Ελλάδα και τον αγαπημένο τους Παναθηναϊκό και μετακομίζουν στο Κεμπέκ του Καναδά. Στο Πανεπιστήμιο McGill ο Ιάκωβος σπουδάζει Μηχανολογία. Ο αθλητισμός πλέον κατέχει δευτερεύοντα ρόλο στην καθημερινότητά του. Δεν τον παρατάει όμως. Αποδεικνύεται ταλέντο στο ποδόσφαιρο, καθώς και στο χόκεϋ σε παρκέ. Στον Καναδά, ο Ιάκωβος γίνεται... Τζακ, προσωνύμιο που θα κρατήσει για το υπόλοιπο της ζωής του.

Επιστρέφει στην Αθήνα, στις αρχές της δεκαετίας του ’50 με ένα σημαντικό δώρο στις αποσκευές του: παπούτσια All Star για τους αθλητές του Παναθηναϊκού! Τα πρώτα αμιγώς μπασκετικά υποδήματα τα φόρεσαν οι αθλητές του πρωτοπόρου Τριφυλλιού, χάρη στον Τζακ, πλέον, Νικολαΐδη.

Στα χνάρια του Πατριάρχη

Η δύση της αθλητικής του καριέρας και το «διάλειμμα» λόγω σπουδών στον Καναδά, δεν τον απομακρύνουν από τον Παναθηναϊκό. Ακολουθεί το παράδειγμα του θείου του και εμπλέκεται με τα διοικητικά του Συλλόγου του Μεγάλου. Για πρώτη φορά εμφανίζεται σε Διοικητικό Συμβούλιο του Ομίλου το 1954. Επί σειρά δεκαετιών θα προσφέρει τα μέγιστα στο Τριφύλλι. Από απλός Σύμβουλος θα αναρριχηθεί στα διοικητικά σκαλοπάτια και θα εξελιχθεί σε Γενικό Αρχηγό, ακόμη και σε Πρόεδρο του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου (προέδρευσε στη θέση του θείου του Απόστολου στους τελευταίους μήνες της ζωής του τελευταίου, ενώ παρέμεινε πρόεδρος και κατά τα επόμενα έτη, δηλαδή στις αρχές της δεκαετίας του ‘80).

Ως Γενικός Αρχηγός, λαμβάνει συχνά πρωτοβουλίες. Κάθε μία έχει ως επίκεντρο αξίες όπως η πρωτοπορία, ο ρομαντισμός, η ευγενής άμιλλα και εν γένει ο υγιής αθλητισμός. Ο Τζακ Νικολαΐδης βρίσκεται κοντά σε κάθε τμήμα του Ομίλου, ενώ ορισμένα –όπως το χάντμπολ το 1980– ιδρύονται έπειτα από δική του εισήγηση. Είναι τυπολάτρης. Λατρεύει να χρησιμοποιεί τη φράση: «πρέπει να χαράξουμε μία γραμμή την οποία να τηρούμε».

Ποτέ δεν κυνήγησε τα επινίκια και τις επευφημίες. Αυτή είναι άλλη μία αρετή που «έκλεψε» από τον θείο του... Στις 12 Σεπτεμβρίου 1976, ηΑθλητική Ηχώ «μαρτυρά» ένα γεγονός που φωτίζει τον χαρακτήρα του:

«Μεγάλο και πολύ αποφασιστικό ρόλο στην προσπάθεια που καταβάλλεται από την διοίκησι των πρασίνων για την επίλυσι του οικονομικού προβλήματος έχει διαδραματίσει ο εκ των μελών του Δ.Σ. κ. Τζακ Νικολαΐδης, άλλοτε άσσος και αρχηγός επί σειράν ετών της ομάδος μπάσκετ. Σήμερα έρχεται στην επιφάνεια κάτι άγνωστο μέχρι στιγμής.

Ο κ. Τζακ Νικολαΐδης προσέφερε φέτος για την κάλυψι των άμεσων αναγκών του συλλόγου 3.200.000 δραχμές που πρώτα απ’ όλους ο ίδιος προσπάθησε να μη γίνη γνωστή ποτέ αυτή η προσφορά του. Και μ’ αυτή την προϋπόθεσι έδωσε τα χρήματα.

Φυσικά κάτι τέτοιο ήταν πολύ δύσκολο να μείνη μυστικό. Αντίθετα με την αποκάλυψη αυτής της προσφοράς αποδεικνύεται όχι μόνον πως ο Παναθηναϊκός άρχισε να παρακάμπτη τους οικονομικούς σκοπέλους, αλλά ακόμη πως τους ξεπερνά και πόσο τιτανική αναμφίβολα είναι οι προσπάθεια που καταβάλλουν αυτοί που τον διοικούν και χειρίζονται τις τύχες του».

Το επόμενο έτος, το 1977, ο Παναθηναϊκός σαρώνει τους τίτλους σε ποδόσφαιρο, μπάσκετ και βόλλεϋ (ανδρών και γυναικών). Ο αθλητικός Τύπος πιστώνει τις «πράσινες» επιτυχίες στον –τότε Γενικό Αρχηγό– Τζακ Νικολαΐδη. Ο δημοσιογράφος Σπύρος Μήτσης γράφει:

«Ο αρχηγός των τμημάτων, ο κ. Τζακ Νικολαΐδης, δούλεψε σκληρά και εποικοδομητικά, προκειμένου ο Παναθηναϊκός να κυριαρχήσει σε όλα τα σπορ και να επανακτήση την παλαιά του αίγλη.

[...] Για όλα αυτά τα επιτεύγματα αυτός που συνετέλεσε τα μέγιστα ήταν ο κ. Τζακ Νικολαΐδης. Ο εκλεκτός παράγων του Παναθηναϊκού που από την αρχή της περιόδου ανέλαβε τα ερασιτεχνικά τμήματα έδειξε αρετές μεγάλου ηγέτου και η συμβολή του τόσο στο οικονομικό, όσο και στον ηθικό – ψυχολογικό τομέα, ήταν τεραστία. Κατώρθωσε μέσα σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα να επανεύρη ο σύλλογος την αίγλη του και την κυριαρχία του στα ερασιτεχνικά αθλήματα καλύπτοντας συγχρόνως μία πιθανή αποτυχία της ποδοσφαιρικής ομάδος».

Το 1979 οι ενέργειες του Τζακ Νικολαΐδη σημαδεύουν το μέλλον του Ομίλου. Το ποδόσφαιρο γίνεται επαγγελματικό και ο Σύλλογος διασπάται στα ερασιτεχνικά τμήματα και στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο. Η νεοσυσταθείσα ΠΑΕ περνάει στα χέρια του Ομίλου Βαρδινογιάννη. Ο Τζακ Νικολαΐδης θα παίξει καταλυτικό ρόλο στις τότε εξελίξεις. Την ΠΑΕ διεκδικούσε ο Παύλος Γιαννακόπουλος (μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα γινόταν αυτός ο ιδιοκτήτης του «πράσινου» ποδοσφαίρου), ο οποίος, όπως εξυπακούεται, αιφνιδιάστηκε και πικράθηκε, ενώ σε δήλωση του στην Ελευθεροτυπία έκανε λόγο για «πραξικόπημα». Το πώς θα είχε γραφτεί η ιστορία στα δύο πιο δημοφιλή σπορ, σε περίπτωση που ο Τζακ Νικολαΐδης λάμβανε διαφορετικές αποφάσεις, είναι κάτι που κανείς δεν το γνωρίζει...  

Όταν φόρεσε το Χρυσό Τριφύλλι

Παρόλα αυτά, το 2001, ο Παύλος Γιαννακόπουλος και η ΚΑΕ Παναθηναϊκός (η οποία χάρη στην οικογένεια Γιαννακοπούλου γιγαντωνόταν όλο και περισσότερο, με το τμήμα μπάσκετ να μετρά ήδη δύο ευρωπαϊκά τρόπαια), σε ένδειξη αναγνώρισης της συνολικής προσφοράς του Τζακ Νικολαΐδη στον Σύλλογο, τον τιμάει σε εκδήλωση στο ΟΑΚΑ με την ύψιστη παναθηναϊκή τιμή, δηλαδή με το Χρυσό Τριφύλλι. Μαζί του τιμήθηκαν και άλλοι σπουδαίοι καλαθοσφαιριστές που αγωνίστηκαν στα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια.

Ο Τζακ παρέμεινε, μέχρι και σε προχωρημένη ηλικία, ένθερμος φίλαθλος του Παναθηναϊκού. Τόνιζε, όταν του δινόταν η ευκαιρία, την πικρία του για το γεγονός πως ο Όμιλος δεν κατέχει εγκαταστάσεις που να αρμόζουν στην ιστορία του. Και παρέμεινε μετριόφρων. Όταν αναφερόταν στον Παναθηναϊκό περιοριζόταν στο μεγαλείο του Συλλόγου και όχι σε όσα ο ίδιος χάρισε σε αυτόν.

Το όνομα του Τζακ Νικολαΐδη θα μείνει χαραγμένο στην τρίφυλλη ιστορία. Γιατί υπήρξε κορυφαίος αθλητής που δίδαξε την τέχνη του μπάσκετ, όταν ελάχιστοι γνώριζαν τα μυστικά του σπορ. Γιατί υπήρξε παράγοντας που έδινε στον Παναθηναϊκό χωρίς να ζητάει ανταλλάγματα. Γιατί πάντα, ακόμα και όταν οι πιθανότητες δεν ήταν με το μέρος του, προσπαθούσε για το καλύτερο (όπως όταν το 1979, επιχείρησε –μαζί με ορισμένους ακόμα επιφανείς παναθηναϊκούς– να φέρει τον Νίκο Γκάλη στο Τριφύλλι). Γιατί ήταν κοντά στους συνδέσμους και στους οπαδούς, δίνοντας τακτικά το «παρών» στους χορούς και στις εκδηλώσεις τους. Γιατί κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως κάθε του ενέργεια –σωστή ή λανθασμένη– είχε ως επίκεντρό της τις αρετές που χαρακτηρίζουν έναν Παναθηναϊκό.

Πηγές:

Αρχείο εφ. Αθλητική Ηχώ
Ελλάς Ευρώπη Παναθηναϊκός, Αλέξανδρου Κιτροέφ
Συνέντευξη Τζακ Νικολαΐδη, περ. «Παναθηναϊκό Τριφύλλι», 2002
Συνέντευξη Μίσσα Πανταζόπουλου, περ. «Παναθηναϊκό Τριφύλλι», 2001
Προσωπικό αρχείο του συγγραφέα.

Ανδρέας Οικονόμου
8 Σεπτεμβρίου 2015

http://paoabroad.com/index.php/gnorizate/item/775-jack-nikolaidis-apo-ta-prota-allstar-se-hgeti-ths-panathinaikis-ideas